Motor Türleri ve Synyflandyrylmasy

[Hasan Dönmez]

Enerji üreten, ileten veya dönüşŸtüren insan kumandası altında belirli hareketleri düzgün bir şŸekilde tekrarlayarak faydalı bir işŸ yapma kabiliyetine sahip mekanizmalar bütününe makina denmektedir. Temel olarak iki tip makine vardır:

* Kuvvet Makinaları
* ışŸ makinaları

ışŸ makinaları kuvvet makinalarının verdiği enerji ile çalışŸarak ihtiyacımız olan çeşŸitli işŸlemleri yapan makinalardır. ışŸ tezgahları, kompresörler, vantilatörler, aspiratörler bu sınıfın içindedir. Kuvvet makinaları ise yakacak maddelerinin (kömür, benzin, motorin, LPG) veya doğal enerji kaynaklarındaki (akarsular) enerjiyi mekanik enerjiye dönüşŸtüren makinalardır. Binek araçlarında kullanılan kuvvet makinaları ise Isı makinalarıdır yani genel ifadeyle Motorlardır.

MOTORLARIN SINIFLANDIRILMASI

*Silindir BirleşŸtirme Şekline Göre:
Sıralı tip motor, V tipi motor, Boksör tipi motor, Yıldız tipi motor, W tipi motor, H tipi motor

*AteşŸleme tipine Göre:
Buji ile ateşŸlemeli motorlar, SıkışŸtırma ile ateşŸlemeli motorlar

*Kullanılan yakıta göre:
Benzinli motor, Dizel motor, LPG’li motor, Doğalgazlı motor

*Zamanlama Sistemine Göre:
2 Zamanlı motor, 4 Zamanlı motor

*LJevrimlerine Göre:
Sabit hacim çevrimli motor, Sabit basınç çevrimli motor, Karma çevrimli motor

*Silindir Sayılarına Göre:
Tek silindirli motorlar, LJok silindirli motorlar

*Soğutma Sistemlerine Göre:
Hava soğutmalı motor, Su soğutmalı motor

*Diğer Tip Motorlar:
Gaz türbini, Wankel motoru, Stirling motoru, Zıt pistonlu motorlar

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Sıralı Tip Motor: Sıralı tip motor, silindirlerin krank mili üzerinde bir çizgi üzerinde sıralandığı motor tipidir. Günümüzde otomobillerde kullanılan en yaygın modeldir.Silindirlerin yanyana dizilmesinden dolayı bu adı almışŸtır.Dizel veya benzinli olabilirler.

ıki, üç, dört, altı silindirli olarak yapılabilirler. Altı silindirden sonrasında motor boyu uzadığından motor dengesi bozulduğundan dolayı yapılmamaktadır.Bazı sıralı tip motorlar eğik olarak yapılmaktadır. Bunun sebebi araçtaki motor bölmesini küçültmek içindir. ǖrneğin 1967 model PlymouşŸ’ların 6 silindirli motorları bu şŸekildedir.Yatay vaziyette yapılan sıralı tip motorlar da vardır.

Sıralı tip motorlarda silindirler DIN 73021’e göre ifade edilirler. Silindirlerin numaralandırmasına güç çıkışŸının karşŸısından başŸlanır.

V Tipi Motor: V tipi motor, silindirlerin krank şŸaftı üzerinde "V" şŸeklinde iki sıra halinde dizildiği motor tipi. Sıralı tip motorlara göre daha yüksek bir güç/hacim oranına sahip olan bu tip motorlar nispeten yüksek performans gereken uygulamalarda kullanılırlar.

Silindirler arasındaki açı benzinli motorlarda 600 veya 900 olabilir , dizel motorlarda 300 ila 1200 arasında değişŸebilir. Silindirlerin numaralandırmasına DIN 73021’e uygun bir şŸekilde güç çıkışŸının karşŸı tarafındaki sol silindirden başŸlanır.

Daha çok güç istenen ve fazla yer kaplamaması gereken yerlerde tercih edildiğinden V4 , V6 , V8 en çok kullanılan tiplerdir.
[Formula One (F1) otomobillerinde standart olarak 2.400 cc’lik 8 silindirli V8 tipi motorlar kullanılmaktadır.]

Boksör Motor: Boksör motor (boxer) ya da diğer adıyla düz motor pistonları yere paralel olan bir içten yanmalı motordur.Boksör motorda silindirler tek bir krank milinin her iki tarafına 2 sıra halinde yerleşŸtirilmişŸ ve böylece tüm pistonların hareketinin tek bir düzlemde olması sağlanmışŸtır.

Yatay olarak pistonları karşŸılıklı olan bu içten yanmalı motorun patent hakkı 1896 yılında Karl Benz tarafından alınmışŸtır.Boksör motorların pistonları yatay ve karşŸılıklı dizilmişŸtir ve krank milleri ortada ve ortaktır. Ancak çoğu zaman bu motorları başŸka bir motor tipi olan ve yine pistonları karşŸılıklı ama bu sefer zıt dizili olan Zıt pistonlu motorlar ile karışŸtırırlar. Oysa bu iki motor tipinin en bariz farkı boksör motorda ortak ve ortada olan krank milinin diğer tipte ayrı (çoğunlukla) ve dışŸta olmasıdır.

Alfa Romeo, Porsche, Subaru ve Volkswagen gibi markaların bir dönem kullanmışŸ oldukları hala da bazılarının kullanmaya devam ettiği bu motor tipi, dar alanda minimum dirençle maksimum güç alınması için kısa piston kolu kullanımına izin verir. Fakat yüksek yakıt tüketimi sebebi ile günümüzde pek tercih edilmemektedir. Ancak hala bazı araçlarda kulanılmaktadır.

Yıldız Tipi Motor: Yıldız tipi motor, silindirleri bir daire merkezine karşŸı sıralanmışŸ motorlara denir. Bu motor türünde tüm piston kolları tek biyel muylusuna (resimde piston kollarının bağlı olduğu ortadaki döner kısım) bağlı olarak çalışŸırlar. Yıldız tip motorlarda ateşŸleme aralığının düzgün olabilmesi için 4 zamanlıları tek sayıda 2 zamanlıları çift sayıda silindirli olarak yapılır. Bu tertip şŸeklinde beygir gücü başŸına düşŸen motor ağırlığı 2 kg civarındadır. Bu nedenle uçaklarda ve bazı deniz taşŸıtlarında rahatlıkla kullanılır.

W Tipi Motor: W tipi motor, birleşŸtirilmişŸ iki adet V-tipi motordan oluşŸur. Bu birleşŸtirme seri bağlantı şŸekilnde gerçekleşŸtirilir.Bugatti Veyron’da bu motordan kullanılmışŸtır.

ılk W tipi motor ıtalyan Alessandro Anzani (1877-1956) tarafından 1906 yılında bisiklete uygulanan W3 motorudur.

H Tipi Motor: H tipi motor , silindirlerin birbirine göre konumları H şŸeklinde olan motordur. V açısı 180 derece olan iki V motorun kranklarının birer dişŸli ile ortak kullanıldığı düşŸünülürse H tipi motor ortaya çıkar. Silindir blokları aynı kartere bağlıdır. 2 krank mili ve bir işŸ alma mili mevcuttur. Böylece iki ayrı motorun gücü bir blokta toplanmışŸ olur.Ancak bu gibi motorlarda hareketli parça ne kadar çok olursa aşŸınma, ısınma,mekanik ses,sık arıza v.s olacağından pek fazla rağbet görmezler.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Buji ile ateşŸlemeli motorlar, piston üst ölü noktaya geldiğinde maksimum gücü elde etmek için yakıt hava karışŸımının buji kıvılcımı ile ateşŸlendiği motorlardır. LJevrimlerine göre sabit hacim çevrimli motorlardır.

Benzin , LPG , Doğalgaz yakıtlı olabilirler.

AteşŸleme sistemleri distribütörlü (Klasik Sistem) veya Transistörlü (Elektronik Sistem) ; yakıt sistemleri karbüratörlü , enjeksiyonlu ya da direkt püskürtmeli enjeksiyonlu[1] olabilir.

SıkışŸtırma ile ateşŸlemeli motorlar: Bu tip motorlar (ıng: compression ignition engines, CI) yakıt ve hava karışŸımının yüksek basınç ve sıcaklığın etkisi ile tutuşŸmasıyla çalışŸır.

SıkışŸtırma ile ateşŸlemeli motorlarda buji ya da herhangi bir ateşŸleme mekanizması bulunmaz. küçük patlamalar ile piston hareketi sağlanır. Bununla birlikte enjeksiyon sistemleri benzinli motorlara göre daha karmaşŸıktır, ve çok daha yüksek basınçlar altında çalışŸırlar.

Benzinli motorlarda görülen ateşŸleme sistemi bir noktadan tutuşŸma sağladığı için silindirin çapını belirli bir büyüklükle sınırlandırır(Genelde en çok 0.15 m.). Buda bujili motorların büyüklüğünü ve dolayısıyla gücünü sınırlar. Dizel motorlarda ise silindir çapı çok daha büyük olabilir (1 m.), ve çok yüksek güçler üretilebilir. Yanma benzinli motorlara göre daha yavaşŸ gerçekleşŸtiği için sıkışŸtırma ile ateşŸlemeli motorların devri nispeten düşŸüktür.

Ekonomik olmaları nedeniyle bu tip motorlar kamyon, otobüs, işŸ makineleri gibi ticari araçlarda yoğun bir şŸekilde kullanılır. Ayrıca gemi, tren, denizaltı gibi yüksek güç gerektiren ve arabalara göre daha düşŸük devirlerde çalışŸan makinelerde tercih edilir.

Günümüzde gelişŸen dizel motor teknolojisi bu tip motorların binek otomobillerde de yaygınlaşŸmasını sağlamışŸtır. Yüksek fiyat ve bakım masraflarına rağmen ekonomik olması ve ivmelenme performansının benzinli motorlara çok yaklaşŸması sebebiyle önemli bir alternatif haline gelmişŸtir.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Benzinli motor, bir tür içten yanmalı motordur.Benzinli motorlarda kullanılan yakıt benzin olup, yakıt dizel motordan farklı olarak karbüratör adı verilen bir düzenek sayesinde,sıvı olarak değil buharlaşŸıp hava ile karışŸarak silindire girer.

Benzinin oksijen (hava) ile oluşŸturduğu karışŸım sonucunda yanma gerçekleşŸir.Yakıt hava karışŸımının silindirin içinde bir kıvılcım ile yanması sonucu bir patlama meydana gelir. Burada yine dizel motordan farklı yanmayı sağlamak için kıvılcım yani buji kullanılır. Patlamanın ortaya çıkardığı basınç, piston tarafından hareket enerjisine dönüşŸtürülür.

Benzinli motorun çalışŸma prensibini oluşŸturan çevrim dört zamanlı çevrim ya da Otto LJevrimi olarak da anılır. Bu çevrim 1876 yılında Alman mühendis Nikolaus Otto tarafından bulunmuşŸtur.LJevrim dört aşŸamadan oluşŸur.

1. Emme:Karbüratörden gelen benzin-hava karışŸımı, emme sübabının açılması ile silindir içine çekilir.
2. SıkışŸtırma: Piston yukarı çıkarak benzin-hava karışŸımını sıkışŸtırır.
3. Yanma: SıkışŸan ve ısınan karışŸım, bujiden çıkan kıvılcım ile tutuşŸur. OluşŸan patlama ile piston aşŸağı doğru itilir.Hareket gücü bu aşŸamada üretilmişŸ olur.
4. Egsoz:Bu aşŸamada ise pistonun yukarı hareketi ile yanma sonucu oluşŸan gazlar egsoz sübabından dışŸarı atılır ve bir çevrim tamamlanarak, diğer çevrim yeniden başŸlar.

Dizel Motoru, içten yanmalı bir motor tipidir. Daha özel bir tanımla, dizel motor oksijen içeren bir gazın (genellikle bu atmosferik havadır) sıkışŸtırılarak yüksek basınç ve sıcaklığa ulaşŸması ve silindir içine püskürtülen yakıtın bu sayede alev alması ve patlaması prensibi ile çalışŸan bir motordur. Bu yüzden benzinli motorlardan farklı olarak ateşŸleme için bujiye ve yakıt oksijen karışŸımını oluşŸturmak için karbüratöre ihtiyaç yoktur.

1892’de Alman Mühendis Rudolf Diesel tarafından bulunmuşŸ ve daha sonra 23 Şubat 1893’te patenti alınmışŸ bu süreç dizel çevrimi olarak bilinir. Motorun mucidi, genişŸ kömür yataklarına sahip olan Almanya’nın petrole bağımlılığını azaltmak için kömürle çalışŸan bir motor yapmayı hedeflemişŸtir. Ancak kömür tozunun yanmasından dolayı ortaya çıkan kül büyük sorunlar doğurmuşŸ, daha sonraları ise motorda farklı yakıtların kullanılması tasarlanmışŸtır. Nitekim Rudolf Diesel, motorun sunumunu 1900deki Dünya Fuarı’nda, yakıt olarak yer fıstığı yağı (Biodizel) kullanarak yapmışŸtır.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

ıki zamanlı motor, içten yanmalı bir motor tipidir. Daha yaygın olarak kullanılan dört zamanlı motordan farkı, pistonun lineer hareketlerinde 4 yerine 2 stroka sahip olmasıdır. Fakat bu iki strokta, 4 zamanlı motorda oluşŸan 4 işŸlemde (emme, sıkışŸtırma, yanma, egsoz) meydana gelmektedir. Yani emme ve sıkışŸtırma 1 strokta , yanma ve egsoz 1 strokta yapılır.

Dört zamanlı motorlar (Dört Fazlı), pistonun bir çevriminin (cycle) 4 aşŸamada (4-stroke cycle) tamamlandığı motor tipleridir. ıçten yanmalı motorlar (internal combustion engines) sınıfında yer alırlar.

LJalışŸma prensibi

Motorlarda güç üretimi önce yakıtın içindeki kimyasal enerjinin ısı enerjisine dönüşŸmesi, sonra da bu ısı enerjisinin pistonu harekete geçirmesiyle gerçekleşŸir. Bir dört zamanlı motorda bu işŸlem şŸu aşŸamaları izler:

1. Yakıt ve hava karışŸımı pistonun dışŸarı hareketiyle dolar.

2. KarışŸım pistonun içeri hareket etmesiyle sıkışŸtırılır.

3. SıkışŸmışŸ karışŸım benzinli motorlarda bir kıvılcım ile tutuşŸturulur, dizel motorlarda ise yüksek basınç ve sıcaklık altında kendiliğinden tutuşŸur ve yanma gerçekleşŸir. Yanma sonucu açığa çıkan enerji ile piston dışŸarı doğru itilir. Bu sayede krank şŸaftı döndürülür ve kinetik enerji elde edilmişŸ olur.

4. Pistonun geri dönüşŸü sırasında egzoz valfı açıktır ve egzoz gazları pistondan atılır. Döngü böylece başŸlangıç konumuna gelir ve 1. aşŸamadan itibaren işŸlemler yinelenir.

Motorun bir döngüsünü yukarıda anlatılan 4 aşŸamada tamamlamasından dolayı bu tip motorlara 4 zamanlı motorlar ismi verilir. Hareket halindeki benzinli bir araçta bu döngü dakikada ortalama 3.000-3.500 defa tekrarlanır.

ıki zamanlı motorlara göre daha verimli olan 4 zamanlı motorlar günümüzde en çok kullanılan içten yanmalı motor tipidir.

– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –

Tek Silindirli Motorlar: ıki krank mili devrinde sadece bir işŸ yaptığından dolayı dengesiz harekete sahip ve gücü düşŸük motorlardır. 2 zaman prensibine göre çalışŸırlar. Otomobillerde kullanım olanağı yoktur. Daha çok küçük işŸlerde , su tulumbalarında , sandallarda , motorsikletlerde , jenaratörlerde ve askeri amaçlar için kullanılmaktadırlar.

LJok Silindirli Motorlar: Silindirlerin düzenine göre çok çeşŸitli motor yapı şŸekilleri vardır ( Motorların Sınıflandırılması şŸablonunda silindir birleşŸtirme şŸekkillerine göre motorlar satırından ayrıntılı bilgi alınabilir) Silindirler DIN 73021e uygun bir şŸekilde ifade edilir. Silindirlerin sayılmasına güç çıkışŸının karşŸı tarafından başŸlanır. Boksör motorlarda ve V tipi motorlarda güç çıkışŸının karşŸı tarafından soldaki silindirden başŸlanır ve sıra takip edilir. Genelde 4 zaman ilkesine göre çalışŸırlar. 2 zaman ilkesine göre çalışŸan tipleri de mevcuttur. Hava veya su ile soğutulan çeşŸitleri vardır.

…
Alıntıdır. Daha ayrıntılı bilgi için; Kaynak

Bu bilgilere karşŸın yine bizim yegane tercihimiz v8 dir heralde değil mi

[Yazar]

Yazılar